TOMAS MAN " BUDENBROKOVI "

TOMAS MAN

Hronologija

1875.

6. juna rodio se Tomas Man (Thomas Mann) u Libeku kao sin senatora Tomasa Hajnriha Mana i njegove supruge Julije rođene de Silva Bruns (de Silva-Bruhns) - porijeklom Portugalka.

1893.

Napušta gimnaziju i zbog oceve smrti porodica prelazi u Minhen.

1894.

Volonter u jednom osiguravajucem društvu; objavljuje prvu novelu Posrnula (Gefallen).

1895-97.

Boravi sa bratom Hajnrihom u Italiji.

1899.

Urednik humoristickog casopisa “Simplicissimus”.

1900.

Kratko vrijeme na odsluženju vojnog roka, otpušten zbog bolesne noge.

1901.

Objavljuje roman Budenbrokovi (Buddenbrooks) u svojoj dvadeset i šestoj godini.

1903.

Objavljuje novele Tristan (Tristan) i Tonio Kreger (Tonio Kröger).

1905.

Ženidba sa Katjom Pringshajm (Katia Pringsheim).

1912.

Objavljuje novelu Smrt u Veneciji (Der Tod in Venedig).

1915.

Objavljuje esej Fridrih i velika koalicija (Friedrich und die grobe Koalition) u kome brani Njemacku koja je zagazila u rat; sukob sa bratom Hajnrihom.

1922.

Izmirenje sa bratom.

1924.

Objavljuje roman Carobni brijeg (Der Zauberberg).

1929.

Dobija Nobelovu nagradu.

1933.

Odlazak u emigraciju.

1938.

Postaje profesor u Prinstonu (SAD)

1939.

Objavljuje roman Lota u Vajmaru (Lotte in Weimar).

1943.

Dovršio veliku tetralogiju Josip hranitelj (Joseph der Ernährer).

1944.

Objavljuje govore držane preko radijaprotiv nacisticke Njemacke: “Njemacki slušaoci” (“Deutsche Hörer”).

1945.

Objavljuje zbirku eseja Plemstvo duha (Adel des Geistes).

1947.

Izlazi roman Doktor Faustus (Doktor Faustus).

1949.

Posjecuje obje Njemacke i drži govore povodom 200-godišnjice Geteovog rodjenja.

1952.

Povratak u Evropu, u Švajcarsku.

1954.

Objavljuje roman Feliks Krul (Felix Krill).

1955.

12. avgusta Tomas Man umire u kantonalnoj bolnici u Cirihu.

BUDENBROKOVI

"Engleski, ruski, skandinavski roman od 1850. i 60.Vagnerov epski teatar, Sopenhaureov pesimisticki moral, Niceova psihologija dekadense, artistika Flobera i Gonkura, pored toga dobar dio humoristicke literature na donjonjemackom dijalektu, to su", precizira Tomas Man, "vaspitni elementi koji su pomogli da se uoblice "Budenbrokovi", pripovjedacki opus mladica izmedju 23. i 25. godine". Ovi elementi nisu osnova samo "Budenbrokovih", vec i sveg ostalog obilnog djela koje je Tomas Man stvorio poslije njih, pa i ranije.Na ovim elementima on je formirao svoj intalektualni ali i knjizevni lik, na njima, i razvijajucise sa njih, kao i razvijajuci njih, gradi sve ono dalje.

Dakle, podaci ne govore o samom djelu, nego je u njima rijec o jednom preciznom istorijskom razdoblju kao i o isto takvim knjizevnim, umjetnickim i filozofskim kretanjima koja je mozda neophodno znati da bi se djelo bolje razumjelo;o stvarima koje mogu biti zanimljive same po sebi.Isto tako, rijec bi mogla biti, i s pravom, o biografskim podacima, zivotnoj, umjetnickoj i psholosko-moralnoj evoluciji samog pisca, predstavnika njemacke literature u prvoj polovini 19. vijeka i jednog od prvih pisaca tog doba u svijetu, koji je, rodjen u uglednoj gradjanskoj porodici u Libeku, docekao kraj kao njemacki emigrant i americki gradjanin, i umro u Svajcarskoj.Jer licnost Tomasa Mana je u neposrednom odnosu sa njegovim djelom, a njegov zivot, osim sto je biografija knjizevna, reprezentativan je i u drugom, neposredno ljudskom, drustvenom i politickom smislu.U razvoju evropske, a posebno njemacke knjizevnosti, gradjanin nije suprotnost umjetniku;naprotiv, sav njemacki duhovni panteon do Tomasa Mana, pa i poslije njega, nose gradjani.Posredi je, ustvari, podjednako ugrozni polozaj i gradjanskog nacina zivota i umjetnicke egzistencije u situaciji opsteg raspadanja vrijednosti, moralnih normi i dotadasnjeg nacina materijalne proizvodnje zivota gradjanskog drustva.Proces zahvata mnogo dublje.

Tomas Man, koji se smatraokao legitimni predstavnik i nastavljac gradjanske kulture, pa stvarno to i bio, dozivljavao ga je kao pravu moralnu i osjecajnu krizu.Otuda i pretvaranje gradjanina u umjetnika, uzeto kao neposredna fabula "Budenbrokovih" i tretirano kao proces slabljenja vitaliteta, kao dekadencija, nosi vise od bukvalne teme."Budenbrokovi" nisu samo "propadanje jedne porodice" nego, daleko sire, citavog jednog svijeta, i bas to je ono sto ovu dugu pripovijetku cini necim vecim od tzv. porodicnog romana.Vec u "Budenbrokovima", a pogotovo o kasnijim ostvarenjima, narocito u velikim novelama, ova tema, u osnovi neprestano na istoj suprotnosti tzv. umjetnizke i tzv. gradjanske egzistencije, zahvatice u osnove upravo svih moralnih i psiholoskih pretpostavki tadasnjeg covjeka i svijeta, i njihovih misaonih, drustvenih, politicko-filozofskih tumacenja.Ukratko problematicna egzistencija na izgled samo jednog darovitog ali zalutalog gradjanskog sina i nesvrsenog libeckog gimnaziste ispostavice se kao duboka poljuljanost gradjanske evropske egzistencije u cjelini.U njemackoj varijanti Tomasa Mana ta je pojava nasla svoju najdublju i, bas u "Budenbrokovima", epski najzanimljiviju formu.

Dogadjaj kao spoljasnji splet i motivi kao spoljasnji pokretac uglavnom nisu bili od presudnog znacaja kod Mana.I u "Budenbrokovima", gdje je najvise onoga sto bi se moglo nazvati akcijom, u pitanju su odgadjaji redovnog zivota jedne porodice i sredine(senatorski izbori, trgovinske transakcije) ili nacina zivota uopste(svadbe, rodjenja, sahrane, svecanosti), jednog akcionog toka razumljivog samog po sebi i unaprijed datog.

Ovaj prvi veliki roman Tomasa Mana jeste jedno od najznačajnijih djela njemačke književnosti predratnog doba. Po svom društvenom i umjetničkom značaju jedino se još ciklus romana Hajnriha Mana, koji prikazuje vilhelmovsko carstvo, može uporediti s njim. U tom ciklusu (naročito u “Podaniku”) Hajnrih Man istupa politički oštrije i aktuelnije od svog brata Tomasa.

U “Budenbrokovim” ne nalazimo takvu neposrednu aktuelnost. Fabula romana završava se davno prije procvata i sloma vilhelmovskog razdoblja. Pa ipak on sadrži duboku društvenu kritiku, mada u složenom, zamršenom obliku. Umjetnički oblik “Budenbrokovih”, tjesno povezan s tim osobenim vidom kritike društva, takođe je veoma osoben: u cijeloj njemačkoj knjiže-vnosti iz predratnih godina nema ni jednog jedinog po obliku ovako zaokrugljenog i monumentalnog romana tako mirnog toka. Ali ne samo u njemačkoj-i u cijeloj svjetskoj književnosti tog razdoblja malo je djela koja bi se u pogledu umjetničkog oblika mogla uporediti s ovim romanom.

U njemu se priča istorija jedne porodice. Opadanje buržoazije ovdje je prikazano u slici propadanja jedne trgovačke porodice. Nezavisno jedni od drugih, razni pisci, Manovi savremenici, prihvatali su se sličnih predmeta. Maksim Gorki napisao je ''Djelo Artomonovih'', Golsvordi ''Sagu o Forsa-jtima''.Već je i Zola opisao propast jedne porodice i uklopio tu temu u široko komponovanu sliku sloma Drugog Carstva. Najveći dio pisaca usretsredio je svoju pripovjedačku vještinu na sudbine opisanih porodica a krupne političke i ekonomske pojave druge polovine vijeka prikazao samo utoliko ukoliko su bile povezane s ličnom sudbinom ovog ili onog člana porodice. Društvena stvarnost javlja se u ''Budenbrokovima'' u neposrednom oblikusamo tamo gdje opipljivo pokazuje uspon ili pad porodice Budenbrok.