DOBRICA ĆOSIĆ " KORENI "

KORENI

Koreni Dobrice Cosica su tematsi slojevit roman,moderan i po tematici koju obradjuje i po umjetnickoj metodologiji kojom je gradjen .Tematski slojevi romana celovito predstavljaju srpsko selo u njegovom sporom preobrazavanju tokom 19 veka. U mnostvu motiva i tema osobito se istice sledece : tradicionalno slobodarstvo srpskog seljastva,izrazeno u otvorenoj borbi protiv domace despotije i apsolutizma; radikalizam kao idejno-politicko uporiste borbenog seljastva; odrzavanje kultova srpske srpske nacionalne mitologije konstituisane jos u davna vremena i sublimisane kroz etiku narodne epike;problem preranog gasenja porodicnih stabala; patrijarhalna despotija kao kult; evropeizacija srpskog intelektualca; raslojavanje srpskog sela; materinski nagon;psihologija suvisnog covjeka;problem identifikacije licnosti, itd. Devetnaesti vek u zivotu knezevine srbije omedjen je na pocetku ustanickom osvetom pobunjenika nad Osmanlijama ,a na kraju tiranijom sopstvene drzavne vlasti nad nezadovoljnim seljastvom.Cosic je pokazao kako svaka generacija ,gradeci sopstveni zivot ,placa velike dugove onome sto nasedjuje od predaka. Cosic je prikazao tri generacije iz zivota srpskog drustva: jednu cine Karadjordjevi ustanci koji se kao ljudi ostvaruju u borbi protiv turaka i stvaranju sopstvenih poseda .Druga generacija se socijalno raslojava i u tom se raslojavanju markantnije izticu bogatiji posednici ,jedne ,i njihove sluge ,s druge strane .Trecu generaciju cine oni koji nastoje da u osvit 20. veka ,pokrenu srpsko drustvo iz mrtvila i apatije kao posledice politicke obezpravljenosti i despotije.Prvu generaciju predstavljaju Luka Dosljak ,njegova otresitya supruga Kata, njen prvi muz Vasilije ,roditelji neobicnog starca Nikole i roditelji Steve Cadjevica . U drugoj generaciji isticu se Acim Katic ,Steva Cadjevic , profesor Andra ,starac Nikola ... Predstavnici trece generacije su Acimovi sinovi Vukasin i Djordje ,DJordjeva supruka Simka, Njihov sluga Tola Dacic .Da bi umetnicki realizovo ovako slozenu drustvenu, socijalnu, eticku, psiholosku problematiku ,Cosic je zamislio desetak ljudskih karaktera koji cjelovito oslikavaju srpsko drustvo 19.veka .

Pitanja :

1. Tragika porodice i tragika naroda

2. Acim Katic kao seljacki vodja

3. Djordje i Vukasin - nasljednici ili izdajnici

4. Simka-zena i majka

5. Rodjenje Adama - novi pocetak ili kraj

Odgovori :

1. Koreni su ogledalo sa dva lica ; u jednom se oslikava Srbija 20. veka izjedena unutrasnjim previranjima ,neslogom naroda i pohlepom politicara .Drugo lice ogledala zadire u psihologiju jedne porodice kojoj uprkos materijalnom bogatstvu i prestizu prijeti raspad i gazenje loze.

2. Acim Katic,seljacki sin,gazda,domacin i radikalski prvak istice se u jednom planu kao vodja naroda ,domisljat i sposoban ,sa jasnim politickim ciljevima izgradjeni na tradiciji i jako tradicionalnom osjecaju .S druge strane ,on je skrhan saznanjem da nemoze da se uhvati u kopstac sa problemima koje donosi novo vreme ali i sa porodicnim problemima ,te prezivljava niz poraza koje to jos vise oslabljuju.

3. Djordje i Vukasin su dva lika koje veze zajednicko porjeklo ali ih mnogo vise razdvaja .Vukasin predstavlja izdanak novog bremena novog doba i misli. Francuski djak se vraca u Srbiju koja jos nije uspjela da se oslobodi turskog jarma i nasledja koja posce pod teretom neprosvecenosti i siromastva.On stremi ka evropskom duhu ali se istovremeno budi Vukasin zadojen tradicionalnim i seljackim, sto dovodi do unutrasnje borbe ,mucenje i preispitivanja.Djordje je svojim poslovnim uspjesima ,trgovinom i bogatstvo osigurao mjesto u drustvu ,ali ono je poput njegoivog polozaja u porodici na klimavim nogama , jer on nije u mogucnosti da ispuni osnovni zadatak-da obezbjedi sebi potomka i nastavi lozu Katica.Pritisnut sa jedne strane ocevom naklonoscu prema Vukasinu a s druge sopstvenim nedostatcima ,sto ga jos vise unizava u sopstvenim ocima ,iako je mocnik i gazda u ocima drugih .I Vukasin i Djordje su izdanici Acima Katica ali ne udovoljavaju negovim zeljama : prvi se priklanja ocevim politickim protivnicima a drugi je zigosan jalovoscu .

4. Simka je lik okarakterisan ljepotom snagom i zdravljem sto jos vise istice Djordjevu jalovost. Ona je u potpunosti svjesna svog porjekla i svog polozaja u kuci Katica u koju je usla iz siromasne nadnicarske porodice.Iako je to protiv na njenoj prirodi ona se predaje Toli Dacicu da bi ocuvala sebe i porodicu .

5. Prodjenje Adama ponistava sve sto je bilo prije trulo i lose u porodici - Simka se oslobadja mora i nesanica ,Acim mu posvecuje ostatak zivota a Djordje dobija toliko zeljenog nasljednika .Adam je simbol prelaska iz starog vremena u novo , i sto se tice porodice i Srbije s pocetka 20. vijeka.

Kuda nas vode nasi koreni ?

Svaki covjek ima porjeklo koje na neki nacin odredjuje njegovu sudbinu ili bar dobar dio nje.Kod nas na Balkanu ta uloga porjekla je istaknuta kao nigdje drugdje u svijetu .Kakvo ti je prezime ,odakle dolazis ,ko su ti bili djedovi cesto moze da bude vaznije od onoga sta si ti ustvari.Covjek bez korjena je - nula bez proslosti i buducnosti .Neminovno se ,dakle , postavlja pitanje kakvi su to nasi toliko vazni korjeni koji nas kao aveti iz proslosti progone na nasem putu buducnosti .Ono sto se moze reci da su ti korjeni generacijama iznicali iz krvavog tla .Stalni ratovi ,bune i ustanci ,tlacenja od strane turskih osvajaca kroz istoriju odnosila su nase (srpske) najbolje glave i najhrabrije duse .Kada sumiramo Srpskog naroda mi mozemo samo zbunjeni da stanemo i upitamo se : kuda dalje ? Cemu nas uci nasa istorija i sta zahtjeva od nas ?da li je to nemilosrdna osveta zbog ogromne nepravde i zla koje su vjekovima okomljavale na nase pretke ? Trebamo skupiti horde ubice i krvoloka i zbrisati sa lica zemlje sve nase neprijatelje ili da i dalje budemo mirne ovce koje cekaju klanje.

Strast, unutrasnje previranje, dusevni lomovi, bezizlaznost i ocaj, a sa
druge stranepogresno kanalisana ljubav, koja spaja gresno i moralno
zalutale, slicne a toliko razlicite osobe, glavni su motivi "Korena" –
prikaza svovremenog stradanja i porodicne tragedije.
Cim je prvi
uzdah prostrujao njegovim plucima, cim je prvi plac, tek rođenog Acima
Katica, prelomio tisinu prerovske noci, postalo je ocigledno da ce ovaj
covek proziveti sve, samo ne jedan obican zivot. Vecito svestan da ne
pripada tu, da je izdvojen, on krece u svoju borbu, krvnicki grabeci
svaku zivotnu priliku. Provodi mladost kao polupismeni seljak, kubureci
sa svim problemima koji su mucili njegove sugrađane, resen da svojim
sinovima obezbedi bolju buducnosti vece sanse za uspeh. Nad njim se
konstantno nadvija senka Vasilija. On te teskobe ne moze da se oslobodi
do kraja zivotai ne uspeva da pobegne od kompleksa koji samostalno
stvara. Upravo zbog toga, svi buduci događaji u porodici Katic bivaju,
moglo bi se reci i ukleti, jer Acim, kao da baca nevidljivu koprenu
nesrece i prokletstva, naravno nesvesno.
Međutim, njegov zivotni
san se stravicnom brzinom rusi Vukasinovom izdajom, ali i zbog đorđeve
neplodnosti. Acim postaje izgubljen covek, covek koji, na prvi pogled,
ne pronalazi drugi motiv za zivot. Svi njegovi pokusaju da stvori
istinske korene na tom tlu bivaju destruktivni, a sam Acim moralno
otuđen. Spoljasnji uticaji deluiju na njegovu psihu; on dozivljava
emotivni slom, skroz se ograđuje od ostalih clanova. upravo zato,
porodicna drama postaje uzrok stradanja pojedinca, u ovom slucaju Acima
Katica.
Njegovi principi su jaci od ljubavi. Prkos je stavljen na
prvo mesto, karakter i odstupanje od moralnih nacela ne ustupaju tron
emocijama. Tragika i jeste u tome.Ovde je to poistoveceno sa biblijskim
grehom, iako je Acim nevernik koji bezi od religije ali istovremeno i
pronalazi spas u njoj. Moral je zamisao. Vise je greha ucinjeno zbog
sprecavanaja greha nego zbog njega samog.
Ipak, najvecu boljku
Acimu zadaje nemogucnost imanja naslednika. Od te zamisli ne moze da
pobegne, ona ga konstantno proganja, obuzima mu razum. On u nasledniku
vidi svoje spasenje i beg od proslosti, dokaz da postoji. Zeli svoju krv
koja ce poteci zemljom, zeli da sa samopuzdanjem pogleda u oci sve one
koji su ga krisom nazivali "sin Luke Dosljaka". Zato u Adamu vidi
pretnju, zavrsetak sebe, jer on ne proizilazi iz njegovog mesa.

Stradanje dozivljava i na politickom planu, biva izdat i od samog lidera
stranke. Shavata da mu vise nista i nije preostalo, Svestan je da gubi
poreverenje, da je izgubljen, emotivno iscrpljen iako nikad nije javno
pokazivao osecanja, vec se zatvarao pred svakom naznakom emocije. Ne
pokusava da spase sebe, kao ni ostale clanove porodice, ali on to cini,
jer misli da tako treba i da ce, ako postupi drugacije, izdati sve ono
sto je gradio celog veka.
Acim je jedna izuzetno komplikovana
licnost, koja se ne moze perom iskazati. Sva njegova unutrasnja trvenja
proisticu iz velikog straha. Upravo zato i nismo u stanju da shvatimo
svu njegovu zrtvu.


Licna tragedija Acima Katica (Nevena)

Svi
smo mi nosioci razlicitih drama, svaki covek je zrtva unutrasnjih bura i
lomova. Veciti smo borci sa svetom, sa samim sobom, svojim osecanjima,
nacelima i moranjima. Stalno smo primorani da biramo između osecanja i
straha da budemo slabi i stavljeni u rascep između principa i sigurnosti
u svoju, mozda nepostojecu snagu.
Mislim da je Acim upravo taj
stalni borac i zrtva svojih principa, jer je birao sebe, a ne sina,
birao je moc i snagu a ne ljubav. Njegov odnos prema sinovima i krajnji
ishod tih situacijasu odlicje njegove drame. Nije ih cenio kao
individue, hteo je da im nametne licne stavove, bio je neka vrsta
tiranina. Naisao je na otpori ostao slomljen od najblizih. Voleo je ih
je na jedan sebican nacin, dok su bili dobri za njega. Kako sam Vukasin
kaze, tretirao ih je kao vasarske konje i voleo samo dok su bili najbrzi
u selu. Nesumnjivo da ih jeon voleo, ali ipak na pogresan nacin
ljubavi. To za mnoge i nije prava ljubav, vec sebicluk, izrazeni
kompleks vladarai stav da je jedino njegov put pravi i da taj put moraju
slediti i njegovi sinovi.
Svi koreni njegove drame leze u osecaju
nepropadnosti porodici Katic. Sebe je smatroa uljezom, osecao je vecito
nizim i bezvrednijim i to zeli da nadoknadi kroz vrline sinova. Hteo je
da se hvali njima, da mu sluze za ponos. Tu je i strah za odrzanje loze
Katica. On zeli da oni nastave da zive u jos vecoj snazi i svezini
potomaka, pa zato i Dđrđu bira Simku, olicenje plodnosti i lepote. Ali,
tu ga ocekuje krah, slom kroz poram svog sina da se ostvari kao otac i
podari potomke Katicima, i time obezbedisigurnost porodici. Ipak, kad
dobije unuka, iako u dubini duse zna da on nije Katic, vraca mu se, uzda
se u njega, hvatajuci se za slamku spasa kao davljenik jer ni on nije
Katic, bas kao ni Adam.
Njegova surovost ogleda se i kroz mlađeg sina
Vukasina, ser zeli da mu nametne politicke stavove i profesiju, ali i
tu dozivljava neuspeh. Nije ocekivao da ce se Vukasin razvijati i da se
izgraditi isopstveni put kroz zivot. Iako Acimova velika slabost, mlađi
sin, nije uspeo da pokoleba surove principe svoga oca koji ga dozivotno
odbacuje od sebe, glas pogresnih nacela zivota, prenebregivo je glas
srca i Acim ce vecno patiti. On odbacuje i svoje unuke, Vukasinovu decu,
jer ne oseca nikakvu bliskost sa njima, ne oseca u njima ljubav prema
zemlji, ukorenjenost u porodici Katic. Oni su mu daleki, pa bira Adama,
iako on po krvi nije njegov.
Tu je i neizbezni odnos sa Prerovcima.
Acim zeli da im nametne svoju volju, ali i ostaje uz njih kad biva
zarobljen. Prisutna je njegova zelja za politickom dominacijom koju zeli
da ostvari po svaku cenu, pa cak i gazeci preko leseva.
Da li je
Acim Katic zaista toliko surov kao sto govore njegovi postupci i da li
je tiranin prema porodici i drugim lljudima, ili je samo zrtva svojim
nacela? Mislim da je njegovo srce ostalo puno ljubavi koju nije znao da
pokaze, ljubavi koje se plasi i za koju je mislio da ne moze da pruzi
sigurnost.