Petar Lubarda

Biografija


PETAR LUBARDA je rođen 1907. u Ljubotinju nedaleko od Cetinja, od oca Đura I. Lubarde, oficira crnogorske vojske, a potom potpukovnika Vojske Kraljevine Jugoslavije, i majke Marije M. Vujović, domaćice. Imao je petoro braće i sestara.

Školovanje 1914–1926
Osnovnu školu započinje u Ljubotinju a nastavlja na Cetinju i u Herceg Novom. Zbog očevih oficirskih obaveza, često se sa porodicom preseljava. Gimnazijsko školovanje započinje u Herceg Novom i nastavlja u Splitu, Sinju i Nikšiću, gde stiče prva saznanja o slikarstvu kao profesiji. U Nikšiću, kao đak završnog razreda gimnazije, 1925. priređuje prvu samostalnu izložbu. Iste godine se upisuje na Umetničku školu u Beogradu, gde su mu profesori bili Ilija Šobajić, Ljuba Ivanović i Beta Vukanović. Međutim, nakon nekoliko meseci prekida školovanje i 1926. odlazi u Pariz.

Pariz 1926–1932

U Parizu se upisuje na Académie des Beaux Arts, ali zbog loše finansijske situacije i nezadovoljstva, odustaje. Obilazi muzeje i galerije, radi samostalno u jeftinim otvorenim ateljeima. Na njega više utiču klasični majstori (Rembrant, Ticijan, El Greko) nego savremena strujanja. Izlaže na Salonu nezavisnih (Salon des Indépendants) 1927. Sa grupom srpskih umetnika koji žive u Parizu izlaže 1928. u Slavističkom institutu u Parizu. Prvi put samostalno izlaže u Rimu 1929. u Casa dell’ Arte Bragaglia. Prvi susret sa srednjovekovnim fresko-slikarstvom doživeo je u Parizu kada je u izlogu jedne knjižare video otvorenu knjigu sa reprodukcijom „Pokolja Vitlejemske dece” iz Markovog manastira u okolini Skoplja.

Slike:
Pejzaž s fenjerom (1927), Crveni pejzaž (1927), Za stolom (1927), Ciganka [Crnogorka] (1928), Naga žena (1928), Motiv sa Marne (1931)

Povratak 1932–1938

Vraća se u Jugoslaviju 1932. gde živi u Beogradu, ali često boravi u Crnoj Gori i u Dalmaciji. Već od sledeće godine redovno izlaže na „Prolećnim izložbama slikarskih i vajarskih radova jugoslovenskih umetnika”, a od 1935. i na „Jesenjim izložbama slikarskih i vajarskih radova beogradskih umetnika” u Umetničkom paviljonu „Cvijeta Zuzorić”. Prvu samostalnu izložbu priredio je 1933. godine u Beogradu u Francusko-srpskom klubu. Samostalno izlaže 1934. i 1937. u Umetničkom paviljonu. Ovu drugu izložbu otvorio je Milan Kašanin, upravnik Muzeja kneza Pavla. Izlaže u Jugoslovenskom paviljonu na Svetskoj izložbi u Parizu 1937. i dobija Grand Prix. Postaje član Društva srpskih umetnika „Lada” 1938. sa kojim od tada redovno izlaže.

Slike:
Portret Crnogorca (1933), Majka sa detetom (1934), Prodavac pomorandži (1936), Glava seljaka (1937), Nosač (1937), Šiptar (1936), Pogreb [Motiv iz Crne Gore] (1933), Motiv iz Crnogorskog primorja (1933), Dubrovnik (1935), Predeo iz Rume (1937), Gruda (1933), Stari Bar (1936), Rijeka Crnojevića (1937), Bombardovanje San Sebastijana (1937), More (1938), Pejzaž s crkvom (1938), Virpazar (1937)

Pariz 1938–1940

Odlazi u Pariz gde ostaje do 1940. Putuje po Španiji, Nemačkoj, Tunisu, Alžiru i Egiptu. Muzej Jeu de Paume u Parizu otkupljuje sliku Žabljak na Skadarskom jezeru 1938. Slika se danas nalazi u Fonds national d’art contemporain, pri Centru „Žorž Pompidu” u Parizu. Sledeće godine dobija prvu nagradu na internacionalnoj izložbi slikarstva u Hagu.

Slike:
Maslina (1938), Enterijer (1938), Vaza (1939), Primorje – Zaliv (1940), Isentemba (1939), Zaklano jagnje (1940), Fazan (1940), Mrtva priroda sa belom činijom (1940), Mrtva priroda sa armaturom (1941)

Zarobljeništvo 1941–1944

Rat provodi kao ratni zarobljenik u logorima u Nemačkoj i Italiji. Sve vreme crta i slika.

Crteži:
Zarobljenik (1941), Glava (1941), Šinjel (1943), Iz logora – skica (1943), Čitanje pisma u logoru (1943), Zarobljenik iz nemačkog logora (1943), Logor u Italiji (1943)

Slike:
Glava zarobljenika (1942), Zarobljenik čita novine (1942), Stalag – Drugovi (1942), Logor (1942), Kroz prozor (1942), Motiv iz logora (1942), Predvečerje u logoru (1943), Kutak zida (1943), Iz logorske barake (1943), U baraci (1943)

Posleratne godine 1945–1949

Živi u Beogradu. Oca Đuru streljaju nove komunističke vlasti. Ženi se Verom Protić, studentkinjom Likovne akademije u Beogradu. Učestvuje na izložbama Udruženja likovnih umetnika Srbije. Radi kao profesor na Likovnoj akademiji do 1946. kada ga, kao navodnog predstavnika „formalističke škole”, zajedno sa Milom Milunovićem premeštaju na službu na Cetinje. Učestvuje u formiranju i na prvoj izložbi Udruženja likovnih umetnika Crne Gore. Postaje drugi predsednik ULUCG-a. Učestvuje u formiranju Umetničke škole na Cetinju 1947. Bio je njen profesor i prvi direktor. Boravkom na Cetinju, u ponovnom susretu sa prirodom, Lubarda pravi istorijski zaokret ka uspostavljanju jedne sasvim originalne modernističke koncepcije slike. Ovde nastaju neka njegova kapitalna dela, koja će kasnije biti izložena na istorijskoj izložbi u Umetničkoj galeriji ULUS-a. Tokom 1948. obilazi manastire u Makedoniji i Srbiji.

Slike:
Patnje naroda (1944–1945), Juriš (1945), Žetva – vršidba (1946), Sećanje na 1941. godinu (1947), Vagonet (1948), Motiv iz Crmnica (1946), Donji kraj (1947), Predeo sa plavim brdima, Narovi (1949), Cetinje sa Lovćenom (1949)

Istorijska izložba 1950-1951

Učestvuje na Venecijanskom bijenalu 1950. u jugoslovenskom paviljonu sa G. A. Kosom, B. Ilićem, I. Mujezinovićem, A. Augustinčićem, F. Kršinićem, V. Radaušem, V. Bakićem, K. Angeli Radovanijem i Z. Mušičem. Komesar je bio Petar Šegedin. Izlaže na prvoj izložbi grupe „Samostalni”.U Umetničkoj galeriji ULUS-a 1. maja 1951. otvorio je samostalnu izložbu na kojoj su izložena 52 rada. Izložba je predstavljala prekretnicu na tadašnjoj umetničkoj sceni. Predgovor u katalogu pišu Predrag Milosavljević i Miodrag B. Protić.

Izlaže slike:

Selo Brajići (1949), Primorska kuća, Crnogorsko selo (1949), Brda nad Kotorom, Crna Gora (1951), Kvrgava stena (1951), Zubata stena (1951), Kamena pučina (1951), Suvo drvo (1950), Skica za kompoziciju „Bitka na Vučijem Dolu”, Durmitor (1950)

Međunarodna afirmacija 1952-1960

Otvara izložbu u Jugoslovenskom centru u Parizu 1952. Predgovor za katalog napisao Žan Kasu. Dobija pozitivne kritike u Francuskoj. Završava zidnu sliku Kosovski boj za svečanu dvoranu Izvršnog veća Narodne Republike Srbije. Izlaže na Bijenalu u Sao Paolu 1954. gde biva izuzetno zapažen i dobija jednu od tri otkupne nagrade za slikarstvo. Iste godine izlaže u Galeriji Michel Warren u Parizu. Na Trećem bijenalu likovnih umetnosti u Tokiju 1955. dobija jednu od četiri ravnopravne nagrade. Izlaže u Londonu u Galeriji Leichester. Dobija nacionalnu nagradu Gugenhajmove zadužbine 1956. u visini od 1000 dolara za sliku Borba konja. Lubardinom samostalnom izložbom 1958. otvara se novosagrađeni Umetnički paviljon u Titogradu. U okviru Svetske izložbe EXPO u Briselu, u Palais International des Beaux-Arts na izložbi pod nazivom „50 godina moderne umetnosti” uvršćena je i Lubardina slika Mediteran iz 1952. Jedini je jugoslovenski slikar čije je delo reprodukovano u „Istoriji modernog slikarstva” Herberta Rida. U selekciji Zorana Kržišnika, sa D. Džamonjom ponovo izlaže u Jugoslovenskom paviljonu na Venecijanskom bijenalu 1960.

Slike:
Fantastični predeo (1951), Guslar (1952), Fosil (1952), Simfonija Orjenta (1953), Konji (1953), Stena (1954), Između dana i noći (1955), Sutjeska (1956), Kosmač (1957), Jutro [Pogled s Lovćena] (1958), Ostrva (1959), Svečanost (1959), Industrijalizacija (1959), Zvuk (1960)

Državni umetnik 1961-1968.

Izabran za redovnog člana SANU. Samostalna izložba 36 radova u Galeriji kulturnog centra Beograda zamišljena je kao „reprezentativni” kulturni događaj uz Prvu konferenciju Pokreta nesvrstanih zemalja 1961. Izveo Put u kosmos, „najveću jugoslovensku sliku”, površine oko 100 m2, za svečanu salu zgrade Saveznog izvršnog veća. Izlaže u Galeriji Penelope u Rimu, a tekst u katalogu potpisuje Đulio Karlo Argan. Odlazi u Indiju 1963. kao gost indijske Komisije za kulturne veze sa inostranstvom. Izlaže u Nju Delhiju i Bombaju, a biva primljen i kod premijera Nehrua kome poklanja sliku. Zastupljen je u knjizi „Savremeni slikari” francuske izdavačke kuće Lucien Maseno za koju je uvod napisao Bernar Dorival. Radi zidnu sliku Velika štafeta ljudskog razuma u zgradi SIV-a. Kao njen prvi dobitnik, 1966. dobija nagradu AVNOJ-a. Muzej savremene umetnosti priređuje 1967. retrospektivnu izložbu sa oko 100 radova povodom četrdeset godina rada i šezdeset godina života. Naredne godine, na izložbama u Umetničkom paviljonu u Titogradu i u Plavom dvorcu na Cetinju, predstavlja 37 novih radova. U Narodnom muzeju u Kragujevcu izlaže 27 slika posvećenih masakru 21. oktobra 1941. Slike poklanja galeriji budućeg Spomen-muzeja.

Slike:
Plamena ptica (1962), Sunce (1963), Magično ogledalo (1964), Iz hiljadu i jedne noći (1964), Sa Indijskog okeana (1964),Sunce (1965), Bik (1966), 13. julski ustanak (1967), Prometej (1967), Bizon (1967), Vatreni zid (1967), Crveni oblaci (1968)

Poslednje godine 1969-1973.

Godine 1969. u Galeriji SANU priređuje izložbu sa radovima od 1927. do 1969. Za sliku Sumrak Lovćena dobija nagradu Oktobarskog salona 1970. Odbija da uđe u Odbor za podizanje Njegoševog mauzoleja na Lovćenu. Odbija da izlaže na reprezentativnoj izložbi posleratne umetnosti Crne Gore u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu „jer se ne smatra Crnogorcem”. Tri dana pre otvaranja izložbe „Apstraktno slikarstvo u Srbiji 1951–1971” autora Lazara Trifunovića, u Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda, povlači radove sa obrazloženjem da se ne slaže sa naslovom izložbe. Poklanja dve slike kao prilog velikoj društvenoj akciji izgradnje železničke pruge Beograd–Bar. Dobija nagradu Herderove fondacije za 1972. godinu. Za Narodnu biblioteku Srbije 1973. izvodi svoju poslednju sliku – Prvi srpski ustanak.

Slike:
Hod vremena (1969), „Protubarnea” Izvor svetlosti (1969), Pejzaž (1970), Sunce (1972)

1974.

Trinaestog februara 1974. Lubarda umire u Železničkoj bolnici u Beogradu. Sahranjen je u Aleji velikana na Novom groblju u Beogradu. Narodni muzej u Beogradu i Muzej savremene umetnosti u Skoplju organizuju komemorativne izložbe radova Petra Lubarde iz svojih zbirki. Skupština Grada Beograda potpisuje ugovor sa umetnikovom udovicom Verom Lubardom o poklonu gradu dela kolekcije (57 slika, 72 crteža i skice, 61 tempera na hartiji, jedna mapa sa 60 skica, kao i originalan nameštaj i pribor koji su se nalazili u Lubardinom ateljeu) i otvaranju spomen-galerije „Atelje Petra Lubarde”. Vrlo brzo nakon otvaranja, atelje je zatvoren zbog nedefinisanih odnosa sa Verom Lubardom.

Bilo da je u pitanju genetska dispozicija
ili socijalni uticaji, tek činjenica je da je u Crnoj Gori (ili:medju
Crnogorcima) likovnost gotovo intuitivan način izražavanja.
I prije 20. vijeka – naročito na primorju – slikarstvo je imalo svoju
poziciju u crnogorskom društvu, medjutim, tek izmedju 2 svjetska rata
crnogorsko slikarstvo postaje jedna zaokružena, mada nikad autarhična
kategorija.

Naime, u tom periodu čitava generacija mladih crnogorskih slikara odlazi
na školovanje u Beograd, a odatle u evropske kulturne centre – prije
svega Pariz.

Medju njima najpoznatiji (ali nikako jedini) i za dalji razvoj crnogorskog slikarstva najznačajniji su Petar Lubarda i Milo Milunović.



Petar Lubarda (1907. – 1974.)



1925. godine započinje studije u umjetničkoj školi u Beogradu, a već
1926. godine odlazi u Pariz gdje povremeno učestvuje na grupnim
izložbama. Prvu samostalnu izložbu imao je 1929. godine u Rimu.

1937. godine učestvuje na medjunarodnoj izložbi u Parizu i osvaja Grand
Prix, a 1940. na internacionalnoj u Hagu dobija prvu nagradu.
Na Lubardu ostavljaju traga godine provedene u koncentracionom logoru.
Crna Gora mu je vječita inspiracija, no to nikada nije banalna vezanost
za krv i tlo – već vrlo prepoznatljiva atmosfera i motiv ,što je kao
omaž Lubardi, interpretirano, i u jednoj sceni filma "Prašina" Milča
Mančevsog. Lubarda učestvuje u osnivanju prve umjetničke škole u Crnoj
Gori, gdje je i jedan od prvih učitelja.

1951. godine otvara istorijsku izložbu u Beogradu, na kojoj raskida sa soc-realizmom.



Poslije uspjeha izložbe u Beogradu, otvara dvije samostalne izložbe u
Parizu. Dobitnik je više internacionalnih nagrada: Internacionalna
otkupna nagrada na II bijanalu u Sao Paolu 1953., prva nagrada na
Bijanalu u Tokiju 1955, Nacionalna nagrada Guganhajm 1956, Herdevora
nagrada u Beču 1973. godine.
Na studijskim usavršavanjima boravio je u Indiji, Francuskoj, Španiji,
Italiji, Njemačkoj, Sovjetskom Savezu, Brazilu, Engleskoj, Belgiji,
Siriji i Libanu.










__________________