Portugalski pesnici

Portugalski pesnici Luis de Camões, Fernando Pessoa i Sophia de Mello Breyner predstavljeni su u posebnim temama.



João Baptista Almeida Garrett (1799 - 1854)

SUDBINA

Tko ti je stazu naznačio
kojom ćeš ići u nebom, zvijezdo?
Tko li je pticu naučio
kako da gradi svoje gnijezdo?
Tko je kazao biljci: cvati,
crvu da mora pokrov tkati
i da se onda u nj obuče,
tko li mu za to niti suče?

Zar je kazao netko pčeli,
koja livadom zuji, gleda,
da li cvijet žuti ili bijeli
u sebi kriju slatkog meda?
Da li si ti, draga, moje biće,
da u tvom oku život sviće,
da mi je ljubav tvoja sve,
to mi ne reče nitko ne.

Kao što zvijezda nebom kruži
a livadom se pčela kreće,
kao što nagon svakom pruži
da sazna pute svoje sreće,
i ja na tvoje grudi divne
dođoh da nađem put sudbine,
jer samo s tobom znam živjeti
i samo za te mogu umrijeti.









DESTINO

Quem disse à estrela o caminho
Que ela há-de seguir no céu?
A fabricar o seu ninho
Como é que a ave aprendeu?
Quem diz à planta: “Floresce!”
E ao mudo verme que tece
Sua mortalha de seda
Os fios quem lhos enreda?

Ensinou alguém à abelha
Que no prado anda a zumbir
Se à flor branca ou à vermelha
O seu mel há-de ir pedir?

Que eras tu meu ser, querida,
Teus olhos a minha vida,
Teu amor todo o meu bem...
Ai! não mo disse ninguém.
Como a abelha corre ao prado,
Como no céu gira a estrela,
Como a todo o ente o seu fado
Por instinto se revela,
Eu no teu seio divino
Vim cumprir o meu destino...
Vim, que em ti só sei viver,
Só por ti posso morrer.

Fernando Pinto de Amaral (1960)

TAJNA

Noćas sam više puta umro čekajući
san koji bi došao iznenada
i koji bi u tami zaigrao s mojom dušom,
kada bi ti gonila
njegov zapanjujući ritam po tamama tijela,
svekoliku spiralu sati što bi porasli
u zdencu čula. Ko si,
obećanje iz mašte koje me uči,
kako razabrati namjere vjetra,
glazbu dažda na oknima
u februarsku studen? Ljubav
mi je podarila tvoje apsolutno lice,
projicirala tvoje oči na moje nebo
i sad mi šapće tu riječ:
tvoje ime - to posljednje pričanje posljednje
zvijezde što se skoro gasi
kad lagano natapa moju krv
a moja krv traži tvoje srce.









SEGREDO

Esta noite morri muitas vezes, à espera
de um sonho que viesse de repente
e às escuras dançasse com a minha alma
enquanto fosses tu a conduzir
o seu ritmo assombrado nas trevas do corpo,
toda a espiral das horas que se erguessem
no poço dos sentidos. Quem és tu,
promessa imaginária que me ensina
a decifrar as intenções do vento,
a música da chuva nas janelas
sob o frio de fevereiro? O amor
ofereceu-me o teu rosto absoluto,
projectou os teus olhos no meu céu
e segreda-me agora uma palavra:
o teu nome - essa última fala da última
estrela quase a morrer
pouco a pouco embebida no meu próprio sangue
e o meu sangue à procura do teu coração.

José Saramago [Žoze Saramago] (1922 - 2010)

IZJAVA

Ne, nema smrti.
Ni kamen ovaj mrtav nije,
Niti je mrtav plod koji je pao:
Žive od zagrljaja prstiju mojih,
Dišu ritmom moje krvi,
Dahom koji ih je dotakao.
Isto jednog dana, kad se osuši ova ruka,
U sećanju druge ruke trajaće ona,
Kao što će usne čuvati ćutke
Ukus ustiju kojima se poljubac dao.





DECLARAÇÃO

Não, não há morte.
Nem esta pedra é morta,
Nem morto está o fruto que tombou:
Dá-lhes vida o abraço dos meus dedos,
Respiram na cadência do meu sangue,
Do bafo que os tocou.
Também um dia, quando esta mão secar,
Na memória doutra mão perdurará,
Como a boca guardará caladamente
O sabor das bocas que beijou.

____________________________________________

José Luis Peixoto [Žoze Luis Pejšoto]

ZAKON NEŽNOSTI

Jednoga dana kad nežnost postane jedini zakon svitanja
probudiću se u tvom naručju. Tvoja će koža biti možda suviše lepa
a svetlost će shvatiti neshvatljivost ljubavi.
Jednoga dana, kad se kiša osuši u sećanju, kad zima bude daleko,
kad se mraz pretvori u drhtavi glas nekog starca,
biću s tobom i ptice će pevati na našem prozoru.
Da, ptice će pevati, i biće cveća, ali ne mojom krivicom,
jer ja ću se probuditi u tvom naručju i nijednu reč
neću prozboriti, nijedno slovo čak, da ne bih narušio savršenstvo sreće.

Mário Cesariny de Vasconcelos [Mario Sezarini de Vaskonseloš] (1923 - 2006)

Na svakom te ćošku nađem
Na svakom te ćošku gubim
Tako telo ti poznajem
Sanjаrih o tvom obličju
Zatvorenih očiju hodam
Da odredim ti visinu
Vodu pijem, vazduh gutam,
Oko struka što ti s’ svinu,
Toliko, tako blizu, stvarno,
Da dodirujuć’ suštinu
Moje telo oblik menja
U telu što svoje nije
I u reci što iščile
Gde me ruke tvoje ištu

Na svakom te ćošku nađem
Na svakom te ćošku gubim









Em todas as ruas te encontro
em todas as ruas te perco
conheço tão bem o teu corpo
sonhei tanto a tua figura
que é de olhos fechados que eu ando
a limitar a tua altura
e bebo a água e sorvo o ar
que te atravessou a cintura
tanto tão perto tão real
que o meu corpo se transfigura
e toca o seu próprio elemento
num corpo que já não é seu
num rio que desapareceu
onde um braço teu me procura

Em todas as ruas te encontro
em todas as ruas te perco

Eugénio de Andrade [Euženio de Andrade] (1923 - 2005)

NEODLOŽNO

Neodložna je ljubav.
Neodložna na moru lađa.

Neodložno da se zatru reči neke,
svirepost, mržnja i samoća,
izvesne jadikovke, mačevi mnogi.

Neodložno da se izmisli radost,
umnože poljupci, žetve,
neodložno da se otkriju reke,
ruže i vedra jutra.

Na ramena tišina pada i svetlost
nečista što bol zadaje.
Neodložna je ljubav,
neodložno da se traje.


(pr.: Jasmina Nešković)









URGENTEMENTE

É urgente o amor
É urgente um barco no mar

É urgente destruir certas palavras,
ódio, solidão e crueldade,
alguns lamentos, muitas espadas.

É urgente inventar alegria,
multiplicar os beijos, as searas,
é urgente descobrir rosas e rios
e manhãs claras.

Cai o silêncio nos ombros e a luz
impura, até doer.
É urgente o amor, é urgente
permanecer.



Eugénio de Andrade

Fernando Assis Pacheco (1937-1995)

Šest približavanja

RUKE

Ruke isklesane u kamenu, težačke,
grube ruke oštrih linija
stvorene pre za mešenje hleba ili predenje
nego za ljubavne
nežnosti.

OČI

Oči su kao u
pritajene životinje.
Bojažljive, nežne,
krhke,
neodlučne.

KOSA

Seća me (mada je sećanje tako bledo)
na polje pšenice pod vetrom
kakvih jutara kada vetar
nežno duva među klasjem.

USNE

Ubrah ove zrele usne
sa njihovom gramatikom tišine,
sa njihovom glađu, usne usamljene ribe,
sa njihovim plamenim bljeskom.

UŠI

Divnog li dana kada otkrih
bela obličja gotovo koralna,
kroz koje u tvoju glavu ulaziše
muzika, reči, zvuci vetra i pčela.

OPET RUKE

Opet ruke. Stvorene
(kako kasnije spoznah)
za ljubavnu žeravicu.
Divlje ruke: za ljubav ludu.

GRUDI

Čvrste grudi što ih stiskam na prsa
dok, predajući se,
umirem na usnama voljene.

(Prepev Tamara Todorović i Marija Panajotović)

Eugénio de Andrade (1923-2005)

PESMA

Bila si sneg.
Od umilenija beli sneg.
Suza i jasmin
začetka zore.

Bila si voda.
Voda od mora kada te ljubih
Visoki toranj, duša, brod,
zbogom bez kraja ni početka.

Bila si voćka
među drhtavim prstima mojim.
Da pevamo mogli smo
ili da letimo ili da umremo.

Ali od imena tvog
koje je maj napamet znao
ni boja ni ukus
nije ostao.







Canção

Tu eras neve.
Branca neve acariciada.
Lágrima e jasmim
no limiar da madrugada.

Tu eras água.
Água do mar se te beijava.
Alta torre, alma, navio,
adeus que não começa nem acaba.

Eras o fruto
nos meus dedos a tremer.
Podíamos cantar
ou voar, podíamos morrer.

Mas do nome
que maio decorou,
nem a cor
nem o gosto me ficou.


Eugénio de Andrade

David Mourão-Ferreira (1927 - 1996)

NEŽNOST

Sa ramena tvojih prekrivač skidam,
od neme nežnosti satkan,
svežinom od posle zalaska protkan,
kad posle sunca više ničeg nema.

Gledam u odeću na podu: kakva bura!
Ima tragova nežnosti u svemu,
Kao senke tu i tamo u gradu
Na koji se stuštila bura u trenu.

Lagano ti da se oblačiš krenu,
I ja ću nežnost da obučem isto ,
da bih pred svet podrugljiv stao
koji našu nežnost ne gleda čisto.

I ne sanjaju kakvom hitrinom
svlačimo nežnost u tami
čim ti i ja ostanemo sami!


Prepev Tatjana Manojlović








TERNURA

Desvio dos teus ombros o lençol,
que é feito de ternura amarrotada,
da frescura que vem depois do sol,
quando depois do sol não vem mais nada...

Olho a roupa no chão: que tempestade!
Há restos de ternura pelo meio,
como vultos perdidos na cidade
onde uma tempestade sobreveio...

Começas a vestir-te, lentamente,
e é ternura também que vou vestindo,
para enfrentar lá fora aquela gente
que da nossa ternura anda sorrindo...

Mas ninguém sonha a pressa com que nós
a despimos assim que estamos sós!

Antonio Ramos Rosa (1924)


Ne mogu da odgodim ljubav za drugi vek
Ne mogu
Iako mi u grlu zastaje krik
Iako mržnja bukti, praska, žari
Pod planinama sivim
I planinama sivim

Ne mogu ovaj zagrljaj da odgodim
Koji je mač sa dve oštrice
Ljubavi i mržnje

Ne mogu da odgodim
Iako noć na leđima nosi teret vekova
I zora neodlučna kasni
Ne mogu da odgodim za drugi vek život svoj
Niti svoju ljubav
Niti svoj vapaj za oslobođenjem

Ne mogu srce da odgodim.












Não posso adiar o amor para outro século
não posso
ainda que o grito sufoque na garganta
ainda que o ódio estale e crepite e arda
sob as montanhas cinzentas
e montanhas cinzentas

Não posso adiar este braço
que é uma arma de dois gumes amor e ódio

Não posso adiar
ainda que a noite pese séculos sobre as costas
e a aurora indecisa demore
não posso adiar para outro século a minha vida
nem o meu amor
nem o meu grito de libertação

Não posso adiar o coração.

Manuel Alegre (1936)

MOJ DRAGI JE MORNAR

Moj dragi je mornar jedan
Što boravi na pučini
Ruke su mu kao vetar
Niko ne mož’ da ih smiri

Kada priđe s moje strane
Sva krv mi je kao reka
Tu moj dragi gde pristane
Srce mi ko lađa čeka

Da imam mi drage reče
Na usnama ukus čežnje
Kosu gde sloboda klija
I vetrovi gde se gnezde

Moj je dragi mornar jedan
Kad priđe sa strane moje
Plamte mu karanfil-usne
A on mi ovako poje:

Živim tamo, ja daleko
Daleko kud lađe plove
Ali jednom vratiću se
Gde su naših reka vode

Kao vetar preko peska
Gradove ću prolaziti
Otvoriću sve prozore
Sve ću lance razoriti

Tako mi moj dragi reče
To mi reče jednog dana
Otad živim čekajući
Da se vrati kako kaza













MEU AMOR É MARINHEIRO

Meu amor é marinheiro
E mora no alto mar
Seus braços são como o vento
Ninguém os pode amarrar.

Quando chega à minha beira
Todo o meu sangue é um rio
Onde o meu amor aporta
Seu coração – um navio.

Meu amor disse que eu tinha
Na boca um gosto a saudade
E uns cabelos onde nascem
Os ventos e a liberdade.

Meu amor é marinheiro
Quando chega à minha beira
Acende um cravo na boca
E canta desta maneira.

Eu vivo lá longe, longe
Onde dormem os navios
Mas um dia hei-de voltar
Às águas dos nossos rios.

Hei-de passar nas cidades
Como o vento nas areias
E abrir todas as janelas
E abrir todas as cadeias.

Meu amor é marinheiro
e mora no alto mar,
Coração que nasceu livre
Não se pode acorrentar.
[/center]

Florbela Espanca [Florbela Ešpanka] (1894 - 1930)

STIHOVI KOJE TI SAČINIH

Stihov’ma pusti retkim da t’ očaram,
Što usta moja žele iskazati,
Uklesani su u mramoru sa Para,
Glačani su da t’ ih mogu dati.

Boljka ih skupog somota razara,
Poput su blede svile koja plamti,
Stihov’ma pusti retkim da t’ očaram,
stvorenih da ti razum se prevrati!

No, još ne kažem, teb’ ljubavi moja...
Jer ženska usta, predivna su koja
U sebi kriju neiskazan stih!

Tol’ko te volim, bez poljupca ostah,
U poljupcu tom, dušo, što izosta,
Najlepše za te ja stihove skrih!



(Prepev Željko Donić)









OS VERSOS QUE TE FIZ

Deixa dizer-te os lindos versos raros
Que a minha boca tem pra te dizer!
São talhados em mármore de Paros
Cinzelados por mim pra te oferecer.

Têm dolências de veludos caros,
São como sedas brancas a arder...
Deixa dizer-te os lindos versos raros
Que foram feitos pra te endoidecer!

Mas, meu Amor, eu não tos digo ainda...
Que a boca da mulher é sempre linda
Se dentro guarda um verso que não diz!

Amo-te tanto! E nunca te beijei...
E, nesse beijo, Amor, que eu te não dei
Guardo os versos mais lindos que te fiz!

Ivo Andrić

Portugal, zelena zemlja
Fragmenti putopisa objavljenog 1931. godine

[...] Lisabon. Nemirna varoš na vulkanskom tlu. Nigdje na svijetu nisu ljudi mirniji i učtiviji kad govorite s njima pojedinačno, a svi ti mirni i učtivi ljudi zajedno stvaraju nepodnošljivu buku od koje ne možete da spavate.

[...] Ko rano rani – biće u Lisabonu nagrađen jedinstvenim prizorom: ribarskim ženama koje nose ribu u širokim pletenim korpama sa pristaništa u varoš. Savršena ravnoteža njihovih tijela i tereta koji nose, nasmijano lice, raspjevana usta, toj povorci žena koje rade daju izgled ne neke nužde i rabote, nego nečeg bahantskog i svečanog. U grupama, one ćeretaju putem i nose svoj teret na glavi kao neki ukras i podržavaju ga grudima, kukovima i bosim preplanulim nogama. Jedna je išla osamljena – ko zna kakva je i njena muka! – i pjevala sredinom ulice, zaneseno. Pratio sam je dugo očima. Od pjesme sam razabrao samo dvije riječi iz refrena i zapretao ih kao čobanin vatru, od straha da ih ne zaboravim. I sad čuvam te dvije riječi. I kad god ih izazovem u sjećanju kao da sastavim suprotne krajeve električne žice, plane u meni melodija tuđe zemlje, ljeta, mora i prostog veselja.

Ali nije Lisabon ono što čini u mom sjećanju ovu prazničnu zemlju onim što jest. Na dvadesetak kilometara od prestonice, leđima prislonjena uz mrke bregove, a licem okrenuta ka ravnici koja se završava morem, stoji mala varošica, selo gotovo. Sintra, sa bivšim kraljevskim dvorcem i kastelom Penja, koji po svom položaju prevazilaze ljepotu svega što se može izmisliti i ispričati.

[...] Turci su govorili za najljepšu pokrajinu svoga velikog carstva: „Savršena zemlja. Gdje zakopaš, poteče pitka voda, a gdje padne sjeme, tu nikne drvo”. Ovo je takva zemlja.

[...] Sa nevidljivog tornja iskucavaju neki sati. Najljepša popodnevna muzika za putnikove uši. Njihov zvuk je tako prijatan da slušajući ih zaboravite da ih brojite.

Srećni ste i mirni: u Portugalu ste. Pred vratima čekaju kola koja će vas odvesti iz njega.

Alexandre O'Neill [Alešandre O`Nil] (1924 -1986)

IMA REČI KOJE NAS LJUBE

Ima reči koje nas ljube
kao da imaju usne,
reči ljubavi i reči nade,
ma, strasne ljubavi i lude nade.

Reči golišave koje ljubiš
kada noć svoj lik bira,
reči koje ne prijanjaju
uz hridi tvoga hira.

Pa onda najednom šarene
među rečima bez boje,
neželjene i one žuđene,
kao poezija, ljubavi tvoje.

(Ime onog koga ljubiš
slovo po slovo tkano
i zaboravljenom mermeru
i beloj hartiji strano.)

Reči koje nas ćutke
u gušću ponoć nose,
u tišinu ljubavnika
zagrljenih da smrti prkose.


(prepev Tatjana Manojlović)








HA PALAVRAS QUE NOS BEIJAM

Há palavras que nos beijam
Como se tivessem boca,
Palavras de amor, de esperança,
De imenso amor, de esperança louca.

Palavras nuas que beijas
Quando a noite perde o rosto,
Palavras que se recusam
Aos muros do teu desgosto.

De repente coloridas
Entre palavras sem cor,
Esperadas, inesperadas
Como a poesia ou o amor.

(O nome de quem se ama
Letra a letra revelado
No mármore distraído,
No papel abandonado)

Palavras que nos transportam
Aonde a noite é mais forte,
Ao silêncio dos amantes
Abraçados contra a morte.





JEDNO PORTUGALSKO ZBOGOM

U tvojim krajnje opasnim očima
na snazi je i dalje ljubav najstroža
svetlost čistih ramena i senka
nekog već pročišćenog nespokoja
Ne ti nisi mogla ostati kraj mene vezana
za krug u kome trunem
trunemo
za ovu okrvavljenu šapu što se koleba
kao da je zamišljena
i riče dok se probija kroz tunel
jednog starog bola
Nisi mogla ostati u ovoj stolici
gde provodim birokratski dan
svakodnevicu bede
koja u oči navire zahvata ruke
osmehe
ljubav što se jedva sriče
glupost očajanje bez usta
ustrojeni strah
mesečarsku radost sumanuti zarez
činovničkog načina življenja
Nisi mogla ostati sa mnom u ovoj postelji
na pogubnom prelazu što vodi u dan odvratan
pasji
policijski
u dan što ne dolazi iz prečistog obećanja
svitanja
već iz bede jedne noći
rođene iz istog takvog dana
Nisi mogla ostati uz mene vezana
za malu bol koju svako od nas
oprezno vodi za ruku
za ovu malu bol na portugalski način
tako pitomu biljnu čak
Ne ti ne zaslužuješ ovaj grad ne zaslužuješ
ovo kolo mučnine u kom se vrtimo
do bezumlja
ovu malu smrt
i njen sitničavi i gnusni ritual
ovaj naš besmisleni razlog postojanja
Ne ti si iz grada pustolovine
iz grada gde ljubav pronalazi svoje ulice
i žarko groblje
svoje smrti
ti si iz grada u kome živiš po nitima
pukog slučaja
gde umireš il’ živiš ne od gušenja
već u rukama jedne pustolovine čiste trgovine
bez lažnih novčanica dobra i zla

*
Na ovoj krivini tako blagoj i britkoj kao bol
koja će postati koja već jeste tvoj nestanak
govorim ti zbogom
i kao neki balavac
posrćem od nežnosti za tobom

(prevod Jasmina Nešković)